فضل احمد ذکریا نینواز زاده سال ۱۳۱۲ خورشیدی در منطقه یکه توت کابل است. پدرش منحیث وزیر معارف و خارجه ایفای وظیفه کرده از جمله سیاست مداران و نویسندگان حکومت شاهی بود که به نام فیض محمد کابلی شعر می سرایید. قدرت و زندگی تجملی خانواده نه تنها نینواز را به سویش نکشاند، بلکه تفاوت های اجتماعی را که با تمام وجود لمس کرده بود، زندگی اش را دگرگون ساخت و او را به یک شخصیت فروتن و مردم دوست تبدیل نمود که تا پای جان در این راه رفت.
نینواز با استعداد سرشار نخستین آموخته های هنری را خودش در دوران کودکی فرا گرفت و در نو جوانی با وجود مخالفت های خانواده به شاگردی استاد محمد هاشم زانو زد، هنر موسیقی و طبله را به صورت مکتبی آموخت. او که هنوز شاگرد مکتب استقلال بود در کنار دروس مکتبش مسؤولانه به موسیقی گوش می داد و شعر می خواند و در همین دوران گروپ موسیقی مکتبش را سرو سامان بخشید.
نینواز بعد از فراغت از صنف دوازدهم به فاکولته حقوق و علوم سیاسی دانشگاه کابل راه یافت و مدرک تحصیلی خود را در همین رشته به دست آورد و با انتصاب به پُست های بلند در داخل و خارج کشور مشغول گردید. ماموریت ها و وظایف هرگز نتوانستند مانع پیشرفت او در زمینه موسیقی گردند.
نینواز که به رسالت خود آگاه بود نخستین بار آهنگ”من نینوازم”ساخته خودش به رادیو کابل راه یافت. شهرت و محبوبیت هنرمندانی چون؛ ساربان، احمدظاهر، مهوش، اولمیر، پروین، سلما، احمدولی، ژیلا، هنگامه، حسیب دلنواز، آرمان، اکبر رامش، رخشانه و… بدون شک مدیون آهنگ های دلنشینی بود که توسط نینواز تهیه می گردیدند.
نینواز شخص مبارز بود. او با نفرت و درک دقیق از حکام فاسد زمانه اش زیر بار هیچ رژیمی نرفت و هنرش را به دربار نظام ها عرضه نکرد و تابع زر و زور روزگار نشد. چنانچه گفته می شود توطئه مرگ احمدظاهر را با تمام دسیسه سازی هایش در محضر مردم با قاطعیت افشا کرد. چیزی که باعث نشانی شدنش نزد دشمن خونخوار شد.
نینواز با وجود مشکلات آن زمان هنرمندان را در دامان خود پرورش داد او بیشتر از ۶۰۰ آهنگ کمپوز کرده و بهترین اشعار را به آواز خوانان زیادی پیشکش کرد که سبب شهرت شان گردید ولی هیچ گاه دست طمع به سوی کسی دراز نکرد و مغرور شهرتش نشد. زیرا او هنر موسیقی را که در آن زمان راه جدا از مردم می پیمود یکی از روزنه های مؤثر آگاهی دهی برای آلام طاقت فرسای اجتماع محروم می دانست. از همین رو ارتقای هنر موسیقی برای نینواز عمدگی کسب میکرد و با یاری هنرمندانی چون استاد برشنا، ترانه ساز، هویدا، زلاند، سرمست، ساربان، احمدظاهر و … نوازندگان پرشور موسیقی افغانستان را به سطح کشور های منطقه ارتقا بخشید. تبادل افکار و بلند رفتن ظرفیت های هنری زمانی بیشتر تسریع شد که نینواز رسمآ در وزارت اطلاعات و کلتور ( ۱۳۵۳ ) استخدام گردید. باید اضافه نمود که آموزش ها و زحمات شبانه روزی زنده یاد احمدظاهر عنوان هنرمند بی بدیل و عصیانگر ساخت.
آهنگ « خورشید من کجایی سرد است خانه ی من » از شاعر سیاسی و نامور ایران ابوالقاسم لاهوتی و ده ها شعر ممنوعه، به آهنگ مبدل گردید که توسط ساربان و احمد ظاهر به صحنه کشیده شد. که مالامال از مضمون میهن دوستی و مردم خواهی اند که از نعمت نبوغ نینواز به نوا آمده اند.
نینواز با اشعار شاعران کلاسیک و معاصر از مولانا تا حافظ، فرخی، لاهوتی تا فروغ سایه، شفا و غیره به خوبی آشناست و این هرگز تصادفی نیست که بیش از ۱۵ قطعه شعر با دورنمایه قوی ولی ظاهر ساده را از دیوان لاهوتی برای احمد ظاهر و ساربان کمپوز می کند که از ازرش و محتوی غنی سرشارند و با چنین دیدی به سراغ آثار مدرن سایر شاعران مطرح زمان می شتابد تا به کام جامعه بهترین ها را بریزد. خواندن های حماسی و سروده های بی شمار که هم خوانی با روحیه ضد بیگانه و رزم جویانه داشت. شماری از دوبیتی های محلی و فولکوریک را که سرشار از حس آزادی خواهی و رنج بی پایان مردم است تا آن هنگام در کوچه و پسکوچه ها در حال گم شدن ره می پیمود با دست کاری نینواز و سایر یارانش جمع آوری شد، با موسیقی درآمیخت، رونق تازه گرفت و ثبت آرشیف شد.
نینواز در ۱۴ اسد سال ۱۳۵۸ خورشیدی دستگیر شد و همانند هزاران روشنفکر آزادی خواه در گور نا معلوم مدفون گشت. به دلیل چند حرف رکیکی که در جریان تسلیم گیری فرزندش از کوکستان شیرپور علیه رژیم به زبان آورده بود دستگیر و اعدام شد. نینواز که بر صداقت راه هنرش باورمند بود در جای می گوید:
« من به تاریخ افغانستان می گذارم وقتی بمیرم چه نوشته می کند ».
و تاریخ ما خواهد نوشت نینواز هنرمند فروتنی که در برابر ستم برخاست، به اسارت نه گفت و ایستاده جان باخت. او در کنار موسیقی شیفته کشورش بود و هنرش را در خدمت مردم و ملت اش می دانست. از مرحوم نینواز یک دختر بنام سحر و یک پسر بنام حارث بجا مانده دخترش با احسان امان ازدواج نموده است که در امریکا بسر می برند.
مرد نمیرد به مرگ مرگ از او نام جست
نام چو جاوید شد مردنش آسان کجاست
منبع؛ حزب همبستگی و ویکی پدیا دانشنامه آزاد.
« همدیگر را حمایت کنیم و دوست داشته باشیم ».
نویسنده : محترم حبیب عثمان
فرستنده تصویر داکتر شکراله شایق