نوشته زلمی جمال ثاقب
بیشتر از دو قرن از نگارش کاپیتال اثر ماندگار کارل مارکس میگذرد . اما اصول کلی و قوانین عام آن هنوز جوابگوی نیاز روز است . که میتوان شرایط پیچیده ای کنونی شیوه تولید کالایی نظام سرمایه داری را بر مبنای قوانین عام و اصول کلی تدوین شده توسط مارکس به تحلیل و تجزیه کشید .
« هرقدر شیوه تولید سرمایه داری متکامل گردید. پرولتاریا نیز همپای رشد شیوه تولید سرمایه داری مراحل گونا گون رشد و تکاملی را پیمود»
نظام سرمایه داری کلیت واحدی است متشکل از اقشار گوناگون هریک از این اقشار به نوعی از انواع در بدست آوردن ارزش اضافی از کار مادیت یافته طبقه کارگر سهیم استند و لو خود بطور مستقیم در پروسه تولید کالا نقشی نداشته باشند .
باید در نظر داشت که نه سرمایه داری همان سرمایه داری دوره منی فکتور و عصر ماشین بخار است ٬ نه پرولتاریا همان پرولتاریای وابسته به آن افزار تولید کهنه ٬ اکنون لوکوموتیو بخار در موزیم آثار عتیق به نمایش گذارده میشود .
موضوع را باید به تحلیل و تجزیه کشید
علم و دانش بشری ٬ فناوری مدرن روز ٬ عناصر کمیاب طبیعت همه و همه در خدمت شیوه تولیدی کالایی نظام سرمایه داری قرار گرفته اند و به مثابه کا لا عمل می کنند . مصرف کالاهای تولید شده ای نظام سرمایه داری هم بیشتر از هر زمان دیگر مرزها را در نور دیده و از قالب ملی بیرون گردیده است .
در افغانستان رسانه های تصویری و نوشتاری ٬ دانشگاه ها ی خصوصی و مکاتب خصوصی ٬ بیمارستان های خصوصی ٬ شرکت های مخابراتی خصوصی ٬ شرکت های واردات و صادرات ٬ خصوصی ٬ بانک های خصوصی ٬ شرکت های ترانزیتی خصوصی ٬ هتل ها و …. حتی انحصار وجود دارد . کارگران امروز ماند کارگران قرن نوزده نیستند . تعداد زیادی از این کارگران تحصیل کرده و تخصص دیده می باشند که برای سرمایه ارزش اضافی تولید می کنند. وجه مشترک میان کارگران قرن نوزده و کار گران عصر حاضر فقط تولید ارزش اضافی است نه چیز دیگر این یگانه معیار برای کارگر عصر سرمایه داری شمرده می شود . کار و کارگر را باید از محدوده ای تنگی که بورژوازی به خورد جامعه داده است بیرون کشید . مارکس هم در گروندریسه و هم در کاپیتال تعریف دقیقی از کارگر به مفهوم عام ( مصرف کنندگان نیروی کار ) همچنان کارگر به مفهوم خاص که در استخدام سرمایه دارایی قرار می گیرند ( فروشندگان نیروی کار) دارد .
استثمار هم نظر به قانون تضاد دیالکتیک مطلق بوده نمی تواند ـــ تضاد زاده شیوه تولید سرمایه داری است ــ رقابت داخلی نظام سرمایه داری جهانی استثمار را هم از محدوده تنگی که جنبش های بورژوا دموکراتیک برای آن قائل استند بیرون کشیده است بجش های از سرمایه هر روز به ورشکستگی کشانده می شوند و مورد استثمار سرمایه های بزرگتر قرار می گیرند نمی توان اقشار پاهینی نظام سرمایه داری را که خود استثمار گران استثمار شده اند متحدین طبعی طبقه پرولتاریا دانست .
بحث را پیرامون کالا ادامه میدهم
شیوه تولید سرمایه داری بر پایه تولید کالایی استوار است کالا در قدم نخست آن چیزی است که نیازی را برطرف میکند این نیاز چه مادی باشد یا معنوی تفاوتی در نفس مثله ندارد . خصوصیت مصرفی بودن کالا ها است که آن را قابل مبادله می سازد .
در این مبحث به سرمایه ثابت ٬ سرمایه متغیر و دیگر عناصری که مقدمات تولید کالایی نظام سرمایداری را فراهم میکنند نسبت افزودن بر حجم نوشتار نمی پردازم .
از میان هزاران نمونه از توده ای عظیم کالاهای تولیدی صنعت مدرن روز یکی از پیچیده ترین ها را بر گزیده به تحلیل و تجزیه می گیریم .
فرض کنیم که از کار روزانه خسته به منزل بر گشته ایم برای رفع خستگی لیوان چای نوشیده ٬ پای تماشای تلویزیون می نشینیم . طلوع نیوز پخش زنده جام جهانی فوتبال را به نمایش گذاشته است . حتی در ذهن خطور نمی کند که بخشی از ارزشی را که امروز از بابت فروش نیروی کار خویش بدست آورده ایم هزینه تماشای مسابقه فوتبال جام جهانی می کنیم مصرف برق ٬ اینترنت و …
حتی اگر درکی از موضوع هم داشته باشیم در نظر اول این مبلغی که هزینه تماشای مسابقه فوتبال جام جهانی می کنیم بسیار ناچیز جلوه می کند با در نظر داشت اینکه فتبال یکی از بازی های بسیار محبوب در سطح جهان است و بینندگان بسیار ی نیز دارد . همچنان در افغانستان بازی فوتبال علاقه مندان میلیونی دارد. این مقدار هزینه برای تماشاگر منفرد در قبال تماشای جام جهانی فوتبال بسیار اندک به نظر میرسد .
اما این هزینه اندک را اگر ضرب در تعداد بینندگان میلیونی کنیم ضریبی که حاصل می شود چند ملیاردی خواهد بود . اگر فراتر از مرزهای جغرافیایی هزینه تماشای مسابقه جام جهانی فوتبال را در نظر گیریم یک رقم نجومی حاصل می شود که از دید سرمایه دار سود حاصل از سرمایه اما برمبنای علم اقتصاد سیاسی ارزش ربوده شده از نیروی کار محسوب می گردد .
آنچه را تلویزیون طلوع نیوز به نمایش گذارده است یک کالای مصرفی تولید شده ای است که نیاز عاطفی علاقه مندان مسابقه فوتبال را بر آورده می سازد ٬ آشکار است که روی ایجاد رسانه طلوع نیوز سرمایه گذاری یا صدور سرمایه صورت گرفته است ٬ سرمایه گذاری و یا صدور سرمایه به منظور بدست آوردن سود حاصل از سرمایه می باشد نه چیز دیگری ٬ سود سرمایه نیز جز از طریق ربودن ارزش اضافی بدست نمی آید ٬ ارزش اضافی هم از طریق مصرف نیروی کار حاصل می شود .
باید در نظرداشت کارگران رسانه طلوع نیوز که برای سرمایه تولید ارزش اضافی می کنند اکثریت تحصیل کرده و تخصص دیده استند .
تلویزیون طلوع امتیاز پخش مستقیم جام جهانی فوتبال را در مقابل مبلغی پول برای مصرف کوتاه مدت خریده است . این کالای تولیدی شده . مسابقه جام جهانی فوتبال است که نیاز عاطفی علاقه مندان فوتبال را برآورده میسازد از آنجا که مسابقه جام جهانی فوتبال استفاده عاطفی دارد قابل مبادله نیز می گردد .
کار گرانی که در تولید این کالا نقش دارند و برای سرمایه ارزش اضافی تولید می کنند تعداد شان هم اندک نیست این کار گران دارای کدام ویژگی ها می باشند بازیکنان فوتبال چه موقفی در تولید این کالا دارند کالای که ارزش اضافی برای سرمایه در قبال دارد ٬ فیلمبردار ٬ گوینده ٬ حمله ٬ خدمه و … که در بخش های گوناگون روند تولید این کالا نیروی فیزیکی و فکری خود را به مصرف میرسانند . تعداد از این کارگران فروشنده گان نیروی کار ( بردگان مزدی ) و تعدادی دیگر مصرف کننده گان نیروی کار خویش استند .
چه تفاوتی میان مصرف کننده گان نیروی کار و فروشنده گان نیروی کار وجود دارد. این تفاوت را باید در یافت فروشنده گان نیروی کار ٬ نیروی کار فیزیکی و یا فکری خود را در مقابل دریافت مقدار ارزشی مورد مبادله قرار می دهند و برای سرمایه دار ارزش فوق ( ارزش اضافی) تولید می کنند .
اما مصرف کننده گان نیروی کار در مقابل کاری که انجام میدهند کارگران مستقل و حتی اگر کار گران مستقل هم نباشند گار گران ممتاز بورژوا شده اند که در مقابل ارزش اضافی که از استثمار خود و کل پروسه تولید کالا بدست بیاورند سرمایه دار نیز محسوب میگردند . ویژگی دو گانگی کارگران مصرف کننده نیروی کار را باید در نظر داشت کارگران مصرف کننده نیروی کار در ربودن ارزش اضافی از مصرف نیروی کارخویش ٬ خود استثمارگر و در سهم دریافتی از ارزش اضافی استثمار کننده به شمار می آیند . تولید یک کالای واحد حاصل دو نوع کار (فعالیت فیزیکی و فکری ) با ویژگی های کاملا متفاوت از هم دیگر . روی این اصل بود که مارکس و انگلس ٬ فروشنده گان نیروی کار را به مسابه یگانه طبقه تغییر دهندگان قانون ارزش درمیابد .
طلوع نیوز چگونه ارزش اضافی بدست می آورد از درک پخش تبلیغات بازرگانی درلابلای پخش مسابقه فوتبال جام جهانی بعلاوه مبلغی که از کمپنی اینترنت بدست می آورد . باید در نظر داشت که رزش اضافی بین اجرای متشکله نظام سرمایه داری تقسیم می گردد .
برگزار کننده گان مسابقه جام جهانی فوتبال چگونه ارزش اضافی کمایی می کنند. فروش امتیاز نمایش پخش زنده ای مسابقه جام جهانی فوتبال بمسابه کالا ی مصرفی ٬ فروش نمایش فیلم تولید شده . به علاوه ای تماشا گرانی که مسابقه جام جهانی فتبال را طور زنده از نزدیک تماشا می کنند . دیگر بخش های نظام سرمایه داری هم ارزش اضافی بدست می آورند شرکت های ترانزیتی هوایی ٬ هتل های چند ستاره ٬ شرکت های تاکسیرانی ٬ فروشگاه ها و … . ارزش اضافی که در بخش های گوناگون و دیگر اجزای متشکله نظام سرمایه داری بدست می آید نیز بین اجزای متشکله ای نظام سرمایه داری تقسیم می شود اجاره بها ٬ مالیه ٬ محصول گمرکی ٬ ترانزیت و ……
تعداد بسیاری به شمول فوتبالیست ها به مثابه مصرف کننده گان نیروی کار و یا کار گران ممتاز تخصصی از این ارزش اضافی بهرمند می شوند . این یک مهما نیست واقعیت کنونی جهان سرمایه می باشد . میتوان نمونه های بی شماری را به تحلیل و تجزیه کشید به قول معروف صد من کاغذ نیاز است . اندیشه مارکس جوابگوی نیاز روز است . پیروز باد سوسیالیزم علمی